TË SHOHËSH NJË UJK NË SY

Aziz Mustafa

Më qe bërë si ritual: pasi soditja për një kohë gjirafat, elefantët, tigrat e luanët, ndalesha te fusha e ujqve. Një hapësirë afro një çerek hektari rrethuar me tela, me një kodrinë të mbuluar me shkurre e me dy guva ishte shtëpia e një lukunie që përbëhej nga një ujk i hirtë, një ujkonjë të zezë dhe pesë këlyshë. Prej herës së parë kur kisha qenë aty me Avniun, ujkonja, të cilën unë e quaja Gala, ndalej para telave, ulej dhe nuk m’i ndante sytë. E shikoja në sy sikur doja të kuptoja çfarë po mendonte. Një tjetër ujk e kisha parë kështu, në ninëz të syrit, vite më parë, kur isha ende gjimnazist. Asokohe shumë shpesh e çoja bagëtinë në kullosë. Më pëlqente kjo gjë sepse më bënte të harroja nga pak realitetin e hidhur që na rrethonte. Çdo njeri dhe jo vetëm unë kishte nevojë të shkëputej herë pas here nga lajmet e errëta që jepeshin në radio, në televizione e në gazeta duke krijuar kështu një atmosferë të nderë që s’mund të mos çonte në dhunë e gjakderdhje. Kullosa ishte streha ime, liria ime. Kështu, një ditë prej ditësh e mora shkopin dhe vura para vetes pesë krerë lopë dhe tre viça të larmë, të shëndoshë e lozonjarë dhe i çova aty ku më kishte porositur babai, te luadhi i kositur pranë arës me misër, që ishte rritur pothuajse dy metra, me tramakë sa krahu. Bari i njomë kishte mbirë pas kositjes së fundit. Lopët kullosnin me ëndje, viçat më shumë kërcenin e byryteshin me njëri-tjetrin sesa që hanin bar. Unë bëja kujdes që të mos futeshin në misër. Po shijoja ajrin e pastër dhe diellin e paradites që hidhte rreze të arta mbi livadhin plot gjelbërim, kur vura re se dy lopë që po kullotnin skaj vijës ndarëse mes luadhit dhe arës me misër, u trembën dhe ia dhanë vrapit si të shastisura. Vetëm një nga viçat qe ndalur në vend si i ngrirë dhe po këqyrte përpara me sy të shqyer nga tmerri. Këqyra edhe unë andej nga po këqyrte viçi i trembur dhe aty te hendeku mes luadhit dhe arës më ra në sy një ujk i madh, më i madhi që kisha parë ndonjëherë. Unë e pashë, por ende nuk e dija a më kishte parë edhe ai mua. M’u kujtuan fjalët e gjyshes sime: nëse të sheh ujku i pari, të merret goja, e nëse e sheh ti i pari, duhet të bërtasësh me tërë forcën e mushkërive që ta trembësh. U ngrita në këmbë dhe nga aty ku isha, i hodha një shikim të ashpër. Shikimi im u kryqëzua me të ujkut. Për një copë kohë, egërsira më shikoi në ninëz të syrit, mua, dykëmbëshin mes katërkëmbëshve. Një drithërimë ma përshkoi trupin dhe m’u duk se po kryqëzoja shikimin me vdekjen time. Megjithatë, unë nuk jam aq frikacak sa të ngrihem në vend si një viç dhe e mora veten saora dhe zura të bërtisja me të madhe, si një njeri i egër, gjithnjë duke tundur në ajër shkopin tim. Lopët filluan të pëllisnin. Ujku më shumë m’u duk i hutuar sesa i trembur. U zmbraps një hap, pastaj me hapa të lehtë dhe me zhdërvjelltësinë e grabitqarit u zhduk mes shkurreve dhe u largua drejt kodrës pranë aty ku fillonte mali i dendur i bungut. Pas tij u shfaq edhe një ujk tjetër me trup pak më të vogël, ndoshta ujkonjë. Bisha i këqyri për pak kohë kafshët me një vështrim të ftohtë akull që të ngrinte gjakun e pastaj ia dha vrapit dhe u zhduk edhe ajo pas shkurreve në drejtim të kodrës. Mos ishte ky një ogur i keq? Të këqyresh në sy me një ujk?

*

Dhe kështu, sa herë që shikoja ujqit e kopshtit zoologjik, mua më kujtohej ujku që ma pat trembur viçin. Edhe emisionet dokumentare, edhe filmat me ujq gjithmonë më sjellin në atë kufi mes livadhit dhe arës së misrit ku një shikim ujku kërkon dritat e ninëzave të syve të mi për të përçuar pyetje pa përgjigje të shtresuara në dhjetëra mijëra vite që shtrihen deri në muzgjet e historisë, kur një zog njeriu zbuti një zog ujku për të parën herë, e ngrohu pranë zjarrit që e kishte ndezur duke goditur një gur stralli, në një shpellë që kishte vend sall për dy shpirtra të vetmuar. Teksa po e shikoja atë ditë tetori ujkonjën Gala, dëgjova hapa të lehtë pas shpinës sime. E ndjeva edhe aromën e parfumit femëror. Gala curroi veshët dhe lëvizi kokën. Ktheva kokën dhe pashë një grua të re, rreth të tridhjetave, me syze dielli edhe pse dielli atë ditë qe fshehur pas ca reve që dukeshin sikur nuk lëviznin, si të ishin në një pikturë. Unë u ktheva sërish nga ujkonja që u ngrit dhe filloi të bënte ca ecejake sa djathtas majtas para meje dhe gruas së panjohur. Pa i bërë aspak përshtypje prania ime, gruaja u afrua edhe një hap më pranë telave, hoqi syzet dhe u ul galuc. Kapakët e syve i kishte të fryrë sikur të kishte qarë tërë ditën.

— Luna, eja këtu! — i thirri ajo ujkonjës.

Luna, Gala. Kushedi sa emra kishte ujkonja e cila vazhdonte të bënte ecejake sa djathtas majtas. Një çast më pas, për habinë time të madhe, ajo erdhi dhe i vuri putrat te telat, si një kone. Gruaja zgjati dorën dhe ia lëmoi shpinën e putrave me mollëzat e gishtave, kurse ujkonja zgjati turirin, nxori gjuhën e hollë majuce dhe i lëpiu gishtat gruas duke lëshuar një cijatje miqësore, si të lëpinte zogjtë e saj.

— Luna ime. Wolfi s’është më, iku përgjithmonë — i thoshte ajo ujkonjës.

Pashë se sytë iu mbushën me lot. Unë nxora nga xhepi një shami letre dhe ia afrova. Ajo e mori shaminë pa thënë asnjë fjalë, ktheu kryet anash dhe i shfryu hundët. Ujkonja, Gala apo Luna, u largua nga telat dhe shkoi drejt guvës.