Sipas kushtetutës dhe ligjeve në fuqi të Republikës së Kosovës, ministri i Arsimit në Qeverinë e Kosovës është përgjegjës për çështje të arsimit në tërë Kosovën.
Sipas marrëveshjes së 25 gushtit 2015, të nënshkruar në Bruksel nga ish-kryeministri i Kosovës Isa Mustafa, për asociacionin e komunave me shumicë serbe, në pikën 4 c. thuhet: Asociacioni e ka nën kontroll të plotë arsimin.
Në praktikë kjo duket kështu: – Shkollat në gjuhën serbe punojnë me kurrikulën e Serbisë, tekstet shkollore shtypen në Serbi, në ato tekste Republika e Kosovës prezantohet si krahinë e Serbisë. – Kuadri mësimor, për këto shkolla, rekrutohet nga autoritetet serbe. – Shkollat e mesme profesionale dhe gjimnazet hapen pa kurrfarë kriteri, pa marrë leje nga MASHT-i. – Numri i mësimdhënësve dhe i punëtorëve teknikë në këto shkolla për kokë nxënësi është shumë më i madh se në shkollat me mësim në gjuhën shqipe.
Sipas Ligjit nr. 03/L-068 për Arsimin në Komunat e Republikës së Kosovës, neni 12, Arsimimi në Gjuhën Serbe, në pikat që pasojnë, thuhet:
12.2: Shkollat që japin mësim në gjuhën serbe mund të përdorin planprograme ose tekste shkollore të hartuara nga Ministria e Arsimit e Republikës së Serbisë pas njoftimit të Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë së Republikës së Kosovës.
12.3: Plan-programet ose tekstet shkollore përkatëse të Republikës së Serbisë nuk do të përdoren për mësimdhënie para njoftimit të MASHTit; nëse pas këtij njoftimi, MASHT-i brenda tre muajve nuk paraqet ndonjë kundërshtim …ai material mund të përdoret.
12.4: Në rast të paraqitjes se kundërshtimit nga ana e MASHT-it për përdorimin e ndonjë plan-programi ose teksti shkollor të caktuar në gjuhën serbe, çështja i dërgohet Komisionit të Pavarur, që themelohet në bazë të nenit 13 të këtij ligji, për të shqyrtuar plan-programin ose librin shkollor në fjalë, për të siguruar përputhshmërinë e tij me Kushtetutën e Republikës së Kosovës dhe të legjislacionit në fuqi.
Plan-programi mësimor i caktuar ose teksti shkollor nuk mund të përdoren për mësimdhënie pa vendosur Komisioni i Pavarur.
13.1 Komisioni i pavarur për shqyrtimin e materialeve mësimore në gjuhën serbe përbëhet nga shtatë (7) anëtarë.
Konstatimet e Komisionit të Pavarur në vitin 2010:
Komisioni në vitin 2010 i ka shqyrtuar të gjitha tekstet shkollore në përdorim në Kosovë dhe programin mësimor në gjuhën serbe që nga klasa e 1 e deri në klasën e 12 dhe ka konstatuar se një numër i madh i këtyre teksteve janë në kundërshtim me marrëveshjen dhe paraqesin shkelje të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.
Megjithatë tekstet në fjalë edhe sot vazhdojnë të përdoren me përmbajtje të njëjtë. MASHT-i dhe institucionet tjera të Kosovës nuk kanë ndërmarrë asgjë me qëllim të pengimit të shkeljes së Kushtetutës së Kosovës, edhe pse për një gjë të tillë i obligon ligji.
Komisioni i Pavarur kërkoi vëmendje të veçantë për dy çështjet: 1. Dallimet strukturore në sistemin e arsimit në dy shtetet. 2. Dallimet e kurrikulave ekzistuese të Kosovës si dhe lëndën e edukimit fetar që mësohet në Serbi.
Dallimet strukturore në mes të sistemeve arsimore të Kosovës dhe Serbisë janë: 3. Ndarja e shkollimit në arsimin fillor dhe të mesëm në Kosovë, ndjek një model 5 +4 + 3. 4. Modeli i aplikuar në Serbi (dhe i shkollave serbe në Kosovë) është i strukturuar sipas modelit 4 + 4 + 4.
Sa u përket plan-programeve janë konstatuar dallime që e lëndojnë seriozisht Kushtetutën e Kosovës. Shembujt në vijim dëshmojnë për konstatimin e lartpërmendur: Në tekstet e gjeografisë, fëmijët mësojnë se Kosova është krahinë jugore e Serbisë. Edukimi fetar në Serbi mësohet që nga viti 2001. Duke pasur parasysh faktin se Kushtetuta e Republikës së Kosovës e definon Kosovën si shtet laik, kjo lëndë nuk mësohet në shkollat e Kosovës. Në librin e matematikës të klasës së IV , të shkollës fillore, territori i Serbisë, i paraqitur në kilometra katrorë, përfshin edhe territorin e Kosovës . Në librin Informatikë dhe Kompjuter të klasës VI, të shkollës fillore, harta e Serbisë e përdorur si ilustrim nuk e paraqet Kosovën shtet të veçantë. Libri i gjuhës frënge, i klasës së VIII: në hartën e Evropës, brenda Republikës së Serbisë përfshin edhe territorin e Kosovës. Në librin e kl. lll të shkollës së mesme Kushtetuta dhe të drejtat qytetare: nuk ka asnjë referencë për statusin kushtetues të Kosovës. Për Serbinë thuhet se është shtet unitar me dy krahina, atë të Vojvodinës dhe atë të Kosovës dhe të Metohisë. Në librin e muzikës të kl. VI të shkollës fillore gjendet himni kombëtar i Serbisë, por jo edhe himni i Republikës së Kosovës . Përmbajtja e teksteve të historisë të fund shekullit XlX dhe të fillimit të shekullit XX pasqyron një perspektivë ekskluzivisht serbe: Lufta e shqiptarëve për çlirim dhe për mbijetesën e tyre në Kosovë është portretizuar si presion drejtuar ndaj popullit serb në Kosovë… Shembujt e lartpërmendur dhe shumë të tjerë që nuk janë përmendur në këtë shkrim janë marr nga raporti i Komisionit të Pavarur, që ka konstatuar se këta shembuj paraqesin shkelje të rëndë të Kushtetutës së Kosovës.
Përkundër konstatimit të Komisionit, këto tekste pa asnjë pengesë, madje as përpjekje për ta penguar një gjë të tillë nga Ministria e Arsimit dhe nga Qeveria e Kosovës, u jepen në shfrytëzim nxënësve të komunitetit serb në Kosovë.
Ismajl Kurteshi, 2018
