Në 18-vjetorin vdekjes së Enver Gjerqekut, poet
Edhe pak ditë, më 24 tetor, poeti ynë Enver Gjerqeku mbush 17 vjet nga ndarja jonë fizike. Pra, tash e 18 vjet pa poetin tonë lirik. Ai sot na mungon. Por, vepra e ti jeton. Tani ai nuk është me ne, por vepra lexohet e adhurohet nga të gjithë. Ai ishte e mbeti një figurë e dalluar e letërsisë shqiptare. Qe poet i lindur në jetë. I takoi një gjenerate të hershme të krijuesve tanë. Ai s’do të duhej të harrohet assesi si poet i trajtave të bukura të vargut poetik shqip.
Enver Gjerqeku ishte poet i vargut kanunor. Vargu i tij ishte një shprehje e matur dhe pak i lirë. Tek ne, ai ishte e mbeti i tëri poet i trajtave dhe formave sonetike të vargut të lidhur. Poet me plot kuptimin e fjalës. Pse jo? Ky poeti yni i takonte gjeneratës së poetëve të hershëm kosovarë, si të Azem Shkrelit, Din Mehmetit, Faredin Gungës, Besim Bokshit, Murat Iakut, Latif Berishës, Rrahman Dedaj, Adem Gajtanit e shumë të tjerë.
Shkroi për xixat stralli, për ashtin tonë (Ashti ynë – Skënderbeun), por shkroi edhe për shumë tema të tjera atdhetare, filozofike e shoqërore. Ishte poet që bukur këndoi, këndoi me zërin e zemrës dhe ato vargjet e tij i lexuan gjeneratat e ardhshme, të cilat flasin me epitet për veprën e tij poetike e artistike. Qe poet i tingëllimave, poet i rimave dhe i “ligjeve” fikse të metrikës shqipe. Ama, poet që, për kohën kur këndoi, ishte ndër të parët e më të dalluar prej krijuesve të gjeneratës së tij. I lindur dhe i krijuar poet i plagës së kurbetit, i sofrave shqiptare, i eshtrave dhe i shumë padrejtësive të tjera të kësaj kohe kur artikuloi e këndoi vargje petike. Por, Enver Gjerqeku ishte njëri nga poetët me trill të rrallë poetik dhe fare i natyrshëm.
Ai, në letërsinë shqipe ishte e mbeti poeti më i zëshmi i vargut “kanunor” ose vargut të matur. Ky poet shkoi gjurmave të poetëve të traditës, të Ndre Mjedës, Asdrenit e të tjerëve të letësisë botërore. Fillim e fund, vargu i tij ishte varg me teknikën klasike, i cili, në letërsinë shqipe tingëlloi bukur e etshëm për ato kohëra të vështira e të rënda për popullin shqiptar. Gjer diku, Gjerqeku shkoi edhe rrugës së poezisë së vitete të 30-ta të Migjenit, Esad Mekulit e poetëve të tjerë, të cilët, në fokus të krijimtarisë së tyre letrare patën heqamën e rëndë të popullit.
Në një formë, ai ishte poet i angazhuar, sepse, e diktonte vetë koha e momenti ti qasej këtyre motiveve e trajtave poetike. Po ashtu, letërsia shqiptare është më e pasuruar me opusin e tij poetik, e cila, edhe atë kohë, kur jetoi e krijoi poeti në fjalë, ishte një shfaqje e kompletuar e një bote krijuese, që vazhdimisht ka ardhur duke u rritur apo ndjekur zërin e sigurtë drejt procesit të formimit individualit të tij krijues. Siç dihet, Enver Gjerqeku lindi më 25 gusht 1928 në Gjakovë. Tash e 88 vjet më parë. Është diplomuar në Fakultetin Filozofik, në grupin e gjuhës e të letërsisë shqipe në Beograd.
Veprmtaria e tij poetike zë një vend të merituar në letërsinë shqiptare. Është poet që ka kultivuar sonetin, formën mjaft “problematike” për hartimin e vargut. Mandej, ai krijoi vargun e puthur apo të rimuar. Kjo, si kanë shtuar kritikët e veprës letrare, ia rrit “formën” dhe efektin e poezisë së tij artistike. Kryekëput, poezia e tij është me disa motive, si: ai patriktik, shoqëror, filozofik dhe etotik. Në të gjitha këto motive, autori është treguar jo vetëm i matur, por edhe ka ditur t ketë qasje serioze për hartimin e vargut poetik artistik. Siç dihet, edhe ky autori mësoi nga më të
pasurat e më të mirat e letërsisë shqiptare. Dhe, jo vetëm kaq. Ai mësoi nga Asdreni i madh, nga Mjeda poet i shquar i Rilindjes sonë kombëtare e nga disa të tjerë, të cilët, vërehet hijezimi i vargut të tij nga këta krijues të mëdhenj të letërsisë sonë.
Kryesisht, poeti Enver Gjerqeku, në krijimtarinë e tij poetike, në qendër të vëmendjes e ka pasur njeriun tonë, ai njeri i cili që djegur e përvluar, por edhe i përndjekur nga të huajt. Nga kjo kohë është frymëzuar edhe poezia e tij me motive shoqërore, si është poezia e tij e fuqishme “Sofra”, një motiv i trajtuar edhe nga Migjeni e krijuesit të tjerë. Këto janë kujtime për jetën e kaluar të popullit që i takon, ku autori ka shkruar dhe është frymëzuar për më të dashurit e tij, të ciët janë pesonazhe figurtive e të denja në poezinë e tij.
Ja si shton në poezinë “Sofra”: “Gjithnjë pranë gjujve krandorë/ e verdhë si fytyrat tona/ të mbështjellura në uri”, (vep. f.13). Ja veprimtaria e tij poetike: Në vitin 1957 botoi vëllimin me poezi “Gjurmët e jetës”. Është autor i botimit antologjik: “Sytë që shkrepin dashni” bashkë me Esad Mekulin. Në vitin 1961 botoi vëllimin me poezi “Bebëzat e mallit”. Në vitin 1966 botoi vëllimet me poezi “Blerimi i vonuem”, “Tinguj të zgjuem” në botim të Redaksisë së Botimeve të “Rilindjes. Në vitin 1972 botoi vëllimin me poezi “Ashti ynë”, ndërsa nëj vit më vonë shtëpia botuese “Naim Frashëri” në Tiranë i botoi librin e poezive “Gjurmët e jetës”. Më tej, gjatë viteve ’70-të botoi një varg vëllimesh poetike “Xixa stralli”, “Pengu”, “Lumi i palodhur” si dhe librin që iu botua në Sarajevë “Dilema pesme” (Dilema e këngës) në vitet ’80-të boton vëllimet “Sogjetar amshimi” dhe sërish në Sarajevë vëllimin “Pjesme” nga Shtëpisë botuese “Veselin Maslesha”. Poezitë e Gjerqekut janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja.
Ai ka shqipëruar disa vepra të shkrimtarëve, kryesisht të poetëve të kombeve të ish-Jugosllavisë dhe atyre botërorë. Në periudhën 1956-1967 ishte anëtar i Redaksisë së revistës letrare “Jeta e re”, kurse më 1965-1968 edhe i Redaksisë së revistës shkencore Gjurmime albanologjike. Gjatë viteve 1986-1991 ishte kryeredaktor i Redaksisë së Enciklopedisë së Jugosllavisë për Kosovën në gjuhën shqipe. Më 21 tetor 1986 u zgjodh anëtar korrespondent dhe më 3 prill 1991 anëtar i rregullt i ASHAK. Në një mandat u zgjodh sekretar i Seksionit të Gjuhësisë, të Letërsisë dhe të Arteve të ASHAK. Më 1946 botoi në “Zanin e Rinisë” poezinë e parë “Shoqes së mbyllun në çarshaf”. Prej asaj kohe paraqitet pothuajse vazhdimisht në revistat e gazetat tona shqip, si: “Zani i rinisë”, “Rilindja”, “Jeta e re”, “Fjala” etj.
Poezia e tij është përkthyer shpesh edhe në disa gjuhë të tjera të ish-Jugosllavisë. Ka marrë pjesë në takime, manifestime dhe simpoziume letrare si në vend ashtu edhe në vendet e tjera: në Shqipëri, Rumani, Çekosllovaki, Hungari, Turqi, Rusi, Uzbekistan, Amerikë, Kanada, etj. Po ashtu, ai ka marrë pjesë edhe në shumë takime të organizimeve letrare. Në të gjitha këto takime, tribuna e simpoziume, është prezentuar me krijimtarinë e vet, me kumtesa dhe me referate rreth letërsisë shqiptare, që krijohet në trevën e ish-Jugosllavisë, në Shqipëri dhe në trevat e tjera shqiptare.
Ësht poet, studiues e historian i letërsisë dhe përkthyes letrar. Për veprimtari të pasur në fushën e letërsisë është fitues i shpërblimeve të Këshillit Popullor të Kosovës 1950, 1957, 1959, i Shpërblimit Krahinor të Dhjetorit 1960, i Shpërblimit të Nëntorit të Prishtinës 1969, i Shpërblimit të Rilindjes 1976, i Shpërblimit të 7 Korrikut 1989 etj. Është autor edhe i disa botimeve antologjike, si: “Sytë që shprepin dashni” (1959, bashkë me E. Mekulin), “Shtigjeve të qëndresës”në të dy gjuhët, bashkë me E. Mekulin e V. Shitën).
Po ashtu përpiloi, zgjodhi dhe redaktoi përmbledhjen përkujtimore të poezive të Esat Mekulit me titull: “Qëndresë urtësie”, botim i ASHAK (1996). Poezia e Enver Gjerqekut është botuar pothuajse në të gjitha antologjitë tek ne e mese të tjera. Ishte e mbeti poet lirik i trajtave dhe formave sonetike. /Tefik Selimi
